Av. Ramazan Bayram / Şubat 2023
El Atmanın Önlenmesi Davası Davası Nedir?
El atmanın önlenmesi diğer adıyla müdahalenin meni davası, ayni hak sahibi olan kişinin ayni hakkına konu mal varlığına, üçüncü bir kişi tarafından haksız biçimde el atılmasına karşı açılan ve haksız el atmanın sonlandırılmasını amaçlayan bir eda davasıdır. El atmanın önlenmesi davasında, davacı taraf sahibi olduğu ayni hakkın kendisine tanıdığı; kullanma, yararlanma veya tasarrufta bulunma yetkilerinin tamamına veya birine karşı gerçekleştirilen zarar verici davranışı bertaraf etmeyi amaçlamaktadır. Haksız el atmaya örnek verecek olursak haksız işgal, kamulaştırmasız el atma, taşkın yapı, arsaya hafriyat bırakılması, taşınmaza ait manzaranın kapatılması gibi durumlar haksız el atmadır.
El Atmanın Önlenmesi Davası Hangi Koşullarda Açılabilir
El atmanın önlenmesi davası belirli şartların bir arada varlığı halinde açılabilir. Bu şartlar el atmanın gerçekleştirildiği mal varlığı üzerinde ki ayni hakların maliki olan kimsenin ayni hakkına yönelik haksız bir müdahalenin varlığı, haksız el atma ile malikin mülkiyet hakkından doğan yetkilerini kullanmasının engellenmesi ve malikin haksız el atmaya katlanma yükümlülüğünün bulunmaması halidir.
i. Haksız El Atmanın Varlığı
Haksız el atma ifade edildiği üzere ayni hak sahibi olmayan kimsenin, başka bir kimsenin sahibi olduğu malvarlığına karşı, o malvarlığından gereğince faydalanabilmesine engel olunan her türlü davranıştır. Uygulamada el atmanın önlenmesi davası genellikle taşınmaz mülkiyeti ile ilgili görülmektedir. Haksız el atmanın dava sırasında varlığı şart olmakla birlikte istisnai olarak yakın gelecekte kuvvetle muhtemel gerçekleşecek olası el atmalara karşı da meni müdahale meni davası açılabilir.
ii. Haksız El Atma ile Ayni Haklardan Doğan Yetkilerin Gereğince Kullanılamaması
El atmanın önlenmesi davasında aranan diğer şart haksız el atma sonucu ayni hak sahibi kimsenin kullanma, yararlanma veya tasarrufta bulunma yetkilerinden birinin zarar görmesidir. El atmanın önlenmesi davası için malik olan kimsenin bu yetkilerinden herhangi birinden gereğince faydalanamıyor olması yeterlidir. Dava sırasında mülkiyet hakkından gereği gibi faydalanamıyor olması şartı aranmakta olup geçmiş dönemde kalmış bulunan el atmalar ile ilgili dava açılamaz.
iii. Haksız El Atmaya Karşı Katlanma Yükümlülüğünün Bulunmaması
Bazı durumlarda malik olan kimse mülkiyet hakkına karşı gerçekleştirilen el atmaya katlanmak zorunda kalabilir. Bu gibi durumlarda malik, diğer şartlar mevcut olsa dahi müdahalenin meni davası açma imkanına sahip değildir. Malikin el atmaya katlanma yükümlülüğü kendisinin tarafı olduğu özel hukuk işlemlerinden doğabileceği gibi kamu yararına dair işlemlerden de doğabilir. Örneğin malik olan kimse kira kontratı ile mülkiyetinde ki taşınmazı kiraya vermiş ise bu durumda el atmanın haksızlığından söz edilemeyeceği gibi malikin bu duruma katlanması gerektiği açıktır. Bir diğer örnek ise malikin mülkiyetine konu taşınmaz ile ilgili üçüncü kişi lehine üst hakkı vb. gibi irtifak hakları tesis etmesidir. Yine bu durumda da malik el atmanin onlenmesi davası açma hakkından yoksun olacaktır.
Elbirliği Mülkiyeti Halinde El Atmanın Önlenmesi Davası
Birlikte mülkiyetin türü olan elbirliği mülkiyeti kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca doğan bir birlikte mülkiyet çeşididir. Elbirliği mülkiyetinde maliklerin belirlenmiş payları bulunmayıp malvarlığına ilişkin değerler maliklerin tümüne aittir. Bu açıdan maliklerin mülkiyeti mal varlığının tümüne yaygındır. İşte bu durumda ortaklığa konu mal varlığı ile ilgili yönetim ve tasarruf işlemleri ancak oy birliği halinde gerçekleşebilecektir. Ancak elbirliği mülkiyetinde ortaklardan her biri ortaklığın mal varlığına ilişkin hakların korunmasını sağlamak için gerekli önlemleri alabilir. İşte bu halde elbirliği ile pay sahibi olan kimse ortaklığa konu mal varlığının korunması için diğer ortakların onayını almaksızın müdahalenin men’i davası açabilecektir. Bu halde dava sonucu verilecek karardan tüm ortaklar faydalanacaktır.
Paylı Mülkiyet Halinde El Atmanın Önlenmesi (Meni Müdahale) Davası
Birlikte mülkiyetin diğer türü olan paylı mülkiyet maddi olarak bölünmüş olmayan bir malvarlığına ilişkin paydaşların belirli paylarla malik olması halidir. Elbirliği halinde mülkiyetin aksine burada ortakların payları bellidir. Bu nedenle her ortak kendi payına düşüne malvarlığı ile ilgili diğer paydaşların onayı olmaksızın tasarruf işlemlerinde bulunabilir. Paylı mülkiyette paydaş olan malik gerek ortaklığın mal varlığının tamamı ile ilgili gerekse kendi payıyla ilgili haksız bir el atmanın varlığı halinde el atmanın önlenmesi davası açabilir.
El Atmanın Önlenmesi Davası ile Açılabilecek Diğer Davalar
Uygulamada el atmanın önlenmesi davası ile birlikte sıklıkla ecri misil talebi veya kal’i davası (kal davası) açılmaktadır.
1) El Atmanın Önlenmesi Davası ve Ecrimisil: Malike ait taşınmaz, haksız el atan tarafından fiili olarak kullanılmış yahut malikin taşınmazdan yararlanması haksız el atma sonucu engellenmiş ise bu halde el atmanın önlenmesi davası ile birlikte ecrimisil davası da açılabilecektir. Bu durumda ecrimisil haksız işgalden kaynaklı olacaktır.
2) El Atmanın Önlenmesi Davası ve Kal’i Davası: El atılan taşınmazın üzerinde muhdesat bulunması halinde ayni hak sahibi muhdesatın kaldırılmasını talep edebilir. İşte bu durumda ayni hak sahibi el atmanın önlenmesi ile kal’i davası (kal davası) açacaktır.
El Atmanın Önlenmesi Davası Sıkça Sorulan Sorular
El Atmanın Önlenmesi Davasında Harç ve Yargılama Giderleri: El atmanın önlenmesi davası nispi harca tabi bir dava türüdür. Nispi harç ise dava konusu taşınmazın değeri üzerinden hesap edilecektir.
El Atmanın Önlenmesi Davası Zamanaşımı: El atmanın önlenmesi davası zamanaşımına tabi değildir. Mülkiyet hakkını doğrudan ilgilendiren bir dava türü olup el atmanın önlenmesi davasında zamanaşımı bulunmamaktadır.
El Atmanın Önlenmesi Davası Tarafları: El atmanın önlenmesi davasında taraflar ayni hak sahibi olan malik ile haksız el atmayı gerçekleştiren kimsedir.
El Atmanın Önlenmesi Davası Hükmün İcrası: El atmanın önlenmesi davasında verilen kararın taşınmazın aynına ilişkin olmaması halinde hükmün icrası için kesinleşmeye gerek yoktur.
El Atmanın Önlenmesi Davası Yetkili ve Görevli Mahkeme: Müdahalenin men-i davasında yetkili mahkeme dava konusu taşınmaz ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi olup diğer hallerde ise davalının yerleşim yeri yetkili mahkemedir. Davaya bakmakla görevli mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.
